Türk kahvesi adı nereden gelir?

Türk kahvesi dediğimizde, pek çoğumuzun gözünde kendine has lezzeti, sunumu, ritüelleri, ve gelenekleri ile başlı başına bir kültür canlanır. Ancak genel kanının aksine Türk kahvesine ismini veren Türkiye’de yetiştirilmesi değil, buraya özgü hazırlama ve pişirme biçimidir. Türk kahvesi, yüzyıllardan günümüze taşıdığı zengin tarihi ile bir bütündür. 

Kahve tarihine kısaca bakarsak, kahvenin milattan sonraki ilk bin yılın ikinci yarısında Etiyopya’da yetiştirilmeye başlandığı düşünülüyor. 1500’lü yıllarda Arabistan’da sıkça içilmeye başlanıyor. Yemen üzerinden ticaret yollarıyla Anadolu, Hindistan, Mısır ve Kuzey Afrika’ya yayılıyor. Buralardan da Avrupa’ya ve Hollanda üzerinden tüm dünyaya ulaşıyor.

Önceki çağlarda kahve çekirdekleri demlenerek, bugün anladığımızdan farklı şekilde hazırlanan bir içecek şeklinde tüketiliyordu. 1500’lü yıllara gelindiğinde, Arabistan’da çekirdekler artık kavrulup öğütülmeye başlanıyor ve kahve bugün içtiğimiz halini alıyor. O dönemde kahvenin yetiştirilip, bu yeni şekliyle içildiği coğrafyalar Osmanlı toprakları içerisinde yer alıyor ve Batı dünyası Doğu’daki alışkanlıkları o dönemki coğrafi ve politik konumu nedeniyle genellikle ilk kez Osmanlı üzerinden öğreniyor. Bu durum, kahvenin bu yeni halinin Türk kahvesi ismini almasını sağlıyor. Sonrasındaki yıllarda, Avrupa ve Amerika kıtasında yüzlerce farklı şekle bürünüp farklı isimlerle tanımlansa da, çekirdeklerin kavrulup öğütülme ve sonrasında demleme prensibi aynı kalıyor.

Türk kahvesi Türkiye’de mi üretilir?

Bugün dünyanın en önemli kahve üreticileri ekvator çevresinde yer alıyor çünkü kahve yetiştiriciliği için en ideal koşullar tropik iklim kuşağında sağlanıyor. Dönem dönem denenmişse de, iklimin el vermemesi nedeniyle Türkiye’de kahve yetiştiriciliği sadece deneme aşamasında kalıyor. Günümüzde sırasıyla Brezilya, Vietnam, Kolombiya, Endonezya ve Etiyopya kahvenin en çok yetiştiği coğrafyalar olarak öne çıkıyor. Eski Tadında olarak bizim Türk kahvemizin çekirdekleri de, Brezilya’daki özel üreticilerden alınıyor. Ancak Türkiye’de, buraya özgü şekilde hazırlanarak pişirilebilir hale getiriliyor.

Kısacası “Türk” nitelemesi, kahvenin menşeini değil, çekirdek durumundan pişirilme ve sunulma şeklinde kadar, kullanılan araç gereçler de dahil olmak üzere kendine has bir kültürü ifade ediyor.

Türk kahvesi nasıl hazırlanır?

Türk kahvesinin hazırlanma sürecindeki en dikkat çekici özelliklerden biri, kahve çekirdeklerinin ekstra ince öğütülmesidir. Örneğin espresso için kahve çekirdekleri ince öğütülür; French press tarzı kahve için ise kalın öğütülmüş olması gerekir. 

Türk kahvesi hazırlamak için özel bir çekirdek yoktur; dilediğiniz çekirdekleri seçebilir, istediğiniz gibi harmanlayabilirsiniz. Bu harmanı ekstra ince olarak çektirip, Türk kahvesi şeklinde pişirilebilir hale getirebilirsiniz. Ancak genellikle daha yumuşak içimli olan Arabica çekirdekler tercih edildiğini de belirtmek gerekir. 

Çekirdeklerinin taze olması çok önemlidir. Türk kahvesi pudra kadar ince çekildiği için, bayat, kalmış, kalitesiz çekirdeklerin bu harmanın içine karışması ve bunların pişirip içene kadar fark edilmemesi olasıdır. Bu nedenle alınan yer önemlidir.

Türk kahvesinde su sıcaklığı da önemlidir. Örneğin filtre kahve için çoğunlukla kaynama derecesine ulaşmamış su kullanılırken, Türk kahvesi kaynamış su ile demlenir.

Türk kahvesinin sunumunda sayısız ritüel vardır. Bununla birlikte Türk kahvesi, beraberinde getirdiği sohbet, nezaket, hatır gibi kavramlarla da çevresinde bambaşka bir kültür yaratır. Türk kahvesi kültürü 2013 yılında UNESCO tarafından İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi’ne dahil edilmiştir.

Kaynakça

Coffee Obsession, Anette Moldvaer, Dorling Kindersley Limited, 2014

https://coffeemag.com.tr/kahve-nerede-yetisir/

https://www.kulturportali.gov.tr/portal/turkkahvesi

http://aregem.kulturturizm.gov.tr/TR-202374/turk-kahvesi-kulturu-ve-gelenegi.html

http://www.gidamo.org.tr/resimler/ekler/cb22bdd0b7ba1ab_ek.pdf?dergi=11

https://www.eskitadinda.com/kahvenin-tarihcesi-298-c

15.06.2019